“We moeten op zoek blijven naar de kleine dingetjes”

Elk biertje is twee boterhammen, toch? Nou, dat is hier letterlijk het geval”, vertelt biersommelier Frank Wouters van OPENER bier. Hij maakt bier van brood dat overblijft in het GuestHouse Hotel van Coen Schelfhorst. “Stokbrood, krentenbrood, eierkoeken… En dat is alleen nog van het ontbijt.” Frank brouwt er bier van, dat Coen weer tapt in de bar van zijn hotel in Kaatsheuvel. Coen: “Het is een lekker biertje en een leuk verhaal om te vertellen aan onze gasten. Proef je het zoet van de eierkoeken?”, zeg ik dan. Brood dat anders weggegooid zou worden, wordt nu dus gebruikt om bier te brouwen. Dat betekent minder voedselverspilling én 30 kilo minder graan om te verbouwen en naar de brouwerij te rijden.

Duurzaam? Zeker. Maar ook heel leuk om te doen en te vertellen. En dat is precies waarom we met een groepje ondernemers langsgaan bij Opener bier en GuestHouse Hotel in Kaatsheuvel. We delen dit verhaal om andere recreatie-ondernemers te inspireren zelf ook duurzame stappen te zetten.

“Duurzaamheid is géén doel op zich.”

Het is een aanstekelijk verhaal van twee ondernemers die gemotiveerd zijn om duurzaam te ondernemen. Hotelier Coen: “We hebben in de vrijetijdssector ook gewoon een verantwoordelijkheid. Punt. Maar duurzaamheid moet volgens mij géén doel op zich zijn. Wij zien het als een natuurlijk proces met medewerkers samen. Dat werkt volgens mij veel beter dan het schrijven van een paar interne memo’s of het halen van een certificaat.”

Kleine stappen, grote betrokkenheid

Bij GuestHouse Hotel hebben medewerkers daarom samen een greenteam opgericht. Coen: “We testten onlangs 20 verschillende rietjes. Sommige lossen gewoon op in je cola, wist je dat?” Inmiddels hebben ze hier in Kaatsheuvel geen plastic rietjes meer en ook van de plastic bekertjes op de hotelkamers zijn ze af. Brood dat in plastic kwam, komt nu in kratten. En kaas voor het ontbijt snijden ze zelf. Het scheelt bergen plastic. Ook hebben ze hun eigen milieustraatje voor het scheiden van afval én helpen gasten mee. Coen: “Maar ik zeg ook heel eerlijk, op de kamers staat maar één afvalbak. Daar moeten we nog iets mee, maar ik weet nog niet hoe. Het liefst praktisch en een beetje leuk.”

“Kom je in de buurt van dat groene spul? Dan wordt het ook echt koeler.”

Met de bouw van het hotel 1,5 jaar geleden is ook veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Op het dakterras groeien sedumplanten. “Kom je in de buurt van dat groene spul? Dan wordt het ook echt koeler”, vertelt Coen. Gerecyclede steenschotten op de vloer geven een strandtentgevoel en veel meubilair is gemaakt van pallets. De kok plukt verse kruiden uit de kas of uit de kruidentuin. Stroom van zonnepanelen gaat naar de naastgelegen supermarkt en warmte uit de keuken wordt gebruikt voor verwarming van de kamers. En overal vind je dubbelglas en ledverlichting. Coen: “Voedselverspilling wil ik nog verder aanpakken. Want het is echt vreselijk wat er elke dag overblijft. We gaan kleinere broodjes en croissantjes bestellen voor het ontbijt. En we zijn nog in gesprek met No Food Wasted. We moeten op zoek blijven naar de kleine dingetjes.”

“Gasten wil je niet vermoeien met een belerende vinger.”

Communicatie is cruciaal. Coen: “Voor je gasten is het belangrijk dat je het luchtig houdt. Ze zijn even weg van huis en je wilt ze niet vermoeien met een belerende vinger. Wij draaien het liever om. Sla je het schoonmaken van je kamer over? Dan krijg je daar bij ons een gratis ontbijtje voor terug. Dat bewijst meteen dat duurzaam ook commercieel kan zijn. Want de overige kamergenoten ontbijten waarschijnlijk gezellig mee. En zij betalen wél voor hun ontbijt.

Eigen hop

Ook bij OPENER lopen duurzaamheid, ondernemerschap en gastbeleving door elkaar. Frank: “We verbouwen zo veel mogelijk van onze eigen ingrediënten. Hop bijvoorbeeld. Dat kun je bij ons komen plukken tijdens het OPENER Hopoogstfeest. Dat is duurzaam, want het scheelt uitstoot door transport, maar het is ook gewoon heel leuk en goede reclame voor ons bedrijf.”

Afval wordt veevoer

De weides rondom de brouwerij ogen fris en groen. Verzorgd en aantrekkelijk voor gasten die komen brouwen, proeven, leren en beleven. Frank: “We maaien zonder bak en laten het gras gewoon liggen. Goed voor de bodem en een prima bescherming van het gras tegen felle zon in de zomer.” De retentievijver vangt regenwater op en houdt de bodem nat in tijden van droogte. Het stroomt via putjes van de daken richting de vijver. Waterplanten houden de vijver gezond. Bierbostel, ons enige restproduct, gaat naar de koeien in de buurt.”

“Ik wilde zelfvoorzienend worden. Maar dát viel tegen.”

Ook bij OPENER bier hebben ze grote stappen gezet met de verbouwing een tijdje geleden. Bijvoorbeeld met een installatie voor warmteterugwin, zonnepanelen en een warmtepomp. Frank: “Ik wilde in principe zelfvoorzienend worden. Maar dat viel even tegen.” Vooral de uitgebreide wet-en regelgeving voor horeca en recreatie zat dwars. Ook viel de realiteit wel eens tegen. De warmtepomp blijkt bijvoorbeeld veel stroom te verbruiken.

“We blijven duurzame stappen zetten”

Toch blijven ze duurzame keuzes maken. Frank: “Je vindt hier geen fossiele brandstoffen en we draaien volledig op zonne-energie. Ook gebruiken we minder water. Voor het brouwen van één liter bier is normaal acht liter water nodig. Wij hebben dit teruggebracht naar drie liter water. En daar ben ik trots op. Zo blijven we duurzame stappen zetten.”

De duurzame maatregelen van Coen en Frank op een rijtje:

Energie

• Installatie voor warmteterugwin
• Warmte uit keuken gebruiken voor kamers
• Zonnepanelen–> Eigen gebruik én voor de naastgelegen supermarkt
• Warmtepomp
• Dubbelglas
• Goede isolatie
• Overal ledlampen

Voedselverspilling

• Bier brouwen van overgebleven brood
• Kleinere broodjes en croissantjes bij het ontbijtbuffet

Minder plastic

• Papieren rietjes i.p.v. plastic rietjes
• De bakker doet voortaan de broden in kratten van het hotel i.p.v. in plastic zakken
• Plakken kaas schaven ze zelf, scheelt plastic verpakkingen
• Geen plastic bekertjes meer op hotelkamers

Afval

• Papier wordt gratis opgehaald door een plaatselijk bedrijf
• Gasten doen koffiebekertjes in een aparte bak. Die staat goed zichtbaar naast het apparaat.
• Afval wordt voedsel: koeien in de buurt eten restproduct bierbostel
• Afval beter scheiden in de keuken

Hergebruik van materiaal

• Eerder gebruikte steenschotten op het dakterras
• Meubels zijn gemaakt van pallets

Water

• Minder water gebruiken bij het brouwproces
• Regenwater stroomt in retentievijver
• Een gratis ontbijtje voor gasten die tussentijdse kamerschoonmaak overslaan (bespaart water en sop)

Groen

• Groen dak met sedumplanten
• Kruidenkas en kruidentuin
• Gemaaid gras blijft liggen
• Zelf hop, mout en kruiden verbouwen

CO₂-reductie

• Werken met lokale producten
• Werken met lokale ondernemers

Land van Kleef is een gezellige groepsaccommodatie in Loon Op Zand. Deze kampeerboerderij ligt midden in de bossen van de Loonse en Drunense duinen. Niet gek dus, dat eigenaren Paul en Natascha Kuijpers duurzaam denken én doen, tussen al dat groen. Maar wat levert hun dat op? En hoe reageren gasten erop? Daarover spraken wij Paul Kuijpers.

Wat doe je bewust duurzaam op jullie kampeerboerderij voor groepen? 

‘We zijn bijvoorbeeld bewust bezig met water. Zo hebben we een retentievijver bij onze dierenweide. Daar stroomt het regenwater vanaf de gebouwen naartoe. Het water in de vijver trekt langzaam de bodem in en vult zo het grondwater aan. De dieren drinken uit de vijver en vinden er verkoeling op hete zomerdagen. Regenwater vanaf het erf trekt op de meeste plaatsen rechtstreeks de bodem in. Dat is duurzaam omdat het regenwater in het gebied blijft.’

Waarom heb je de retentievijver gemaakt?

‘Als het een keer flink regende, stond het hier blank tot aan de deur. Dat is even leuk, lekker stampen in de plassen, maar we hebben kampeerders gehad die hier stonden te dweilen na een bui. Nu loopt de plaats af en voeren we regenwater dus af naar de vijver. Geen natte voeten meer! We zitten hier tegen de bossen aan, we zijn bezig met de natuur. Dat brengt met zich mee dat we duurzaam denken en doen. En misschien zit het ook wel gewoon in ons DNA…’

‘Ook zijn we fanatiek met afval scheiden: papier en frietvet worden gratis opgehaald. Glas wordt één keer in de maand opgehaald, daar betalen we wel voor. We helpen onze gasten goed te scheiden en doen achteraf nog wel eens wat in een andere bak. Onze koeien, geiten, herten, kippen, ganzen en fazanten eten wat overblijft bij onze gasten, de rest gaat op de mesthoop.’

‘Verder wekken we een groot deel van de energie zelf op met zonnepanelen, hebben we sowieso overal ledlampen, maar ook bewegingssensoren. In de badkamer bijvoorbeeld, daar vergaten gasten weleens het licht uit te doen. En waterbesparende douchekoppen en duwknoppen helpen ons water te besparen. Maar we kopen bijvoorbeeld ook zuinige keukenapparatuur voor onze groepsaccommodatie. Want wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken.’

Wat levert het je op?

‘Wat geld betreft weet ik het niet precies, de bezetting is hier steeds zó anders dat het moeilijk vergelijken is. Een hockeyteam met meiden van 16, 17 staat de halve dag te douchen terwijl een pupillenvoetbalteam amper in de badkamer komt, snap je? Maar ik vertrouw erop dat ik het terugverdien. Uit de berekeningen vooraf bleek dat ook. En ik presenteer me wel graag als milieubewust, omdat we dat gewoon ook zijn.’

Hoe reageren gasten erop?

‘Dat wou ik net zeggen: naast geld levert het nog iets anders op, leuk contact met mijn gasten. Vlak voor ze vertrekken, vraag ik nog even of ze eten en drinken dat over is alsjeblieft niet willen weggooien. Ja, soms blijven er echt 20 pakjes ham over. Dat breng ik langs mensen die dat goed kunnen gebruiken. Mijn ‘gasten vinden dat fijn, die gooien het liever ook niet weg.’

Wat was echt lastig? Hoe ben je verder gekomen?       

‘Ja, we dachten met die hoosbuien: hoe gaan we in godsnaam zorgen dat die plassen hier niet steeds komen? We zijn gewoon maar begonnen met een dikke pijp onder de weg te leggen en met het graven van een vijver. Later ging de hele plaats pas open en legden we de putjes aan die we aansloten op de afvoer naar de vijver. Toen klopte alles. Hoe we verder kwamen was dus gewoon DOEN. Eerst stap 1 en 2 en later hebben we het afgemaakt.’

Hebben wij jullie geholpen, met Een Gezond Leisureklimaat?

‘Ja, na de quickscan duurzaamheid heb ik meteen mijn energiecontract aangepast. Met de nieuwe berekening is het gunstiger nu. En op onze zolder ga ik de vloer isoleren in plaats van het dak. Dat is echt iets wat ik heb geleerd van de quickscan we gaan het ook doen. Het heeft met vocht te maken dat het beter isoleert via de vloer dan via het dak. Dat is gewoon een goede tip. Ik ben er blij mee!’

Wat is jouw tip voor andere ondernemers?

‘Doe die gratis Quickscan Duurzaamheid. Vóórdat de afspraak begint kom je al in beweging, alleen al omdat je erover nadenkt. En als je dan ook nog 1 of 2 goeie tips krijgt, ben je weer op weg. En nog een andere tip: kijk bij collega’s en bij andere soorten bedrijven; een camping, of juist een restaurant. Wat doen zij? Hoe gaat dat daar? Wat kan jij ook doen? Je bent niet alleen en hoeft het wiel niet alleen uit te vinden.’

Lees meer over de Quickscan Duurzaamheid of vraag ‘m meteen aan!

Bij de Opener in Dongen is bier niet alleen een eindproduct, maar één groot avontuur. In het proeflokaal maken ze veel mensen blij met het brouwen, proeven en beleven van bier. Eigenaren Frank Wouters en Marloes de Jong zijn niet alleen heel OPEN over bier (daar komt de naam OPENER vandaan), maar ook over de keuzes die ze hebben gemaakt voor het klimaat. Wij interviewden Frank Wouters hierover.

Wat doe je bewust duurzaam in jullie bijzondere brouwerij en proeverij?

‘Best veel! We zijn van het gas af en wekken onze eigen stroom op. Daardoor brouwen we energieneutraal – dat was echt onze ambitie –  en we gebruiken geen fossiele brandstoffen meer. Ook verbouwen we zelf gerst en hop en werken we samen met andere ondernemers in Dongen. De apparatuur in onze brouwerij is zeer efficiënt en we verspillen geen water. Koelwater vangen we op om later mee schoon te maken. Het regenwater komt via onze daken en verharding terecht in de grote vijver. Dit water gebruiken we om het land mee te beregenen, en in geval van brand als bluswater. Je kunt er ook lekker in afkoelen, of zelfs schaatsen!’

Waarom ben je dit gaan doen?

‘Enerzijds voor het milieu, we doen er alles aan om de aarde netjes door te geven aan onze kinderen. Anderzijds om energie (en dus geld) te besparen.’

Wat levert het je op?

‘De warmtepomp verbruikt meer energie dan verwacht. Maar nu de gasprijzen zo stijgen, besparen we veel geld. Samenwerken met lokale ondernemers levert ook veel positiviteit op: we kunnen elkaar helpen met eten en drinken en toevoegen van beleving.’

Hoe reageren gasten erop?

‘Vooral de zonnepanelen en retentievijver vallen op en worden gewaardeerd. “Hé, tof, die vijver”, horen we dan tijdens een proeverij. Ook het bier dat we maken met het overgebleven brood van het GuestHouse Hotel in Kaatsheuvel vinden mensen bijzonder. Of het bier met overtollige zoete aardappelen van de Aardappelgroothandel Jansen in Dongen. En als de hop zo ver is, organiseren we het hopoogstfeest. Mensen kunnen komen plukken – en bier proeven natuurlijk. Je kan eigenlijk al die dingen onderdeel maken van je bedrijfsvoering.’

Wat was echt lastig? Hoe ben je verder gekomen?       

‘Apparatuur is duur, de mensen die het moeten plaatsen hebben niet altijd veel kennis van zaken, en er komt bij een warmtepomp veel verplicht onderhoud kijken. Het is goed om daar afspraken over te maken met je leverancier. Want ook als er iets kapot is, wil je dat het snel gemaakt wordt.’

Hoe heeft Een Gezond Leisureklimaat jullie geholpen?

‘We hadden al veel gedaan, voordat we jullie leerden kennen. Maar de communicatietips rondom duurzaamheid hebben we bijna allemaal toegepast. We konden op een luchtige manier nog beter vertellen en laten zien welke duurzame dingen we doen, zonder het heel expliciet te maken. Ja, dat hebben we echt gedaan en dat levert leuke aandacht en goodwill op.’

Wat is jouw tip voor andere ondernemers?

‘Bekijk goed welke maatregelen je gaat treffen, en hoe je dit in je bedrijfsvoering en verhaal kan opnemen. Het zelf verbouwen van hop bijvoorbeeld, koppelen we bij Opener dus aan het hopoogstfeest. Zo kun je veel duurzame dingen onderdeel maken van je bedrijfsvoering. Onze vijver voorkomt wateroverlast na hoosbuien, maar je kunt er ook goed op schaatsen! Dat zijn dingen die je moet bedenken en moet benutten. Want het voelt goed om verantwoord bezig te zijn, maar uiteindelijk moeten we ook gewoon geld verdienen. Dus denk daar vooraf goed over na.’